İstanbul Planlama Ajansı'nın "Türkiye’nin Sosyal Güvenlik Karnesi" raporu yayımlandı

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) bünyesindeki İstanbul Planlama Ajansı (İPA), "Türkiye’nin Sosyal Güvenlik Karnesi" başlıklı kapsamlı bir rapor yayımladı. Dr. Ozan Bingöl ve Dr. Buğra Gökce’nin hazırladığı bu rapor, Türkiye’nin sosyal güvenlik sisteminin mevcut durumunu ele alarak, SGK’nın adalet üretme yeteneğini kaybetmesinin sebeplerine dair önemli analizler sunuyor. Rapor, mali aflar, kayıtdışı istihdam ve ücretler gibi konuları masaya yatırarak, sosyal güvenlik hakkının nasıl zayıfladığına dikkat çekiyor.

Bütçe Transferlerinin Son Dönemdeki Azalması

İPA raporunda, sosyal güvenlik sistemine yapılan bütçe transferlerinin son dönemde, Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) oranına göre ciddi bir küçülme gösterdiği vurgulandı. 2025 Yılı Bütçe Gerekçesi’nde yer alan verilere göre, merkezi yönetim bütçesinden SGK’ya yapılan bütçe transferleri, hem GSYH’ye oranla hem de merkezi yönetim bütçesine oranla son yıllarda en düşük seviyelere geriledi. Bu durumu açıklayan İPA, sosyal güvenlik sistemine yapılan transferlerin sadece miktar açısından değil, aynı zamanda gerekçe, şekil ve niteliği açısından da önemli değişiklikler gösterdiğini belirtti.

Hazine Yardımlarının Payındaki Düşüş

SGK’ya bütçeden yapılan transferlerin büyük bir kısmının, önceki yıllarda devlet katkısı olarak yapılan Hazine yardımlarından oluştuğu belirtilirken, son yıllarda bu yardımların oranının giderek düştüğü ifade edildi. Bunun yerine, "Görevlendirme Gideri" adı altında yapılan ödemelerin payı artmış durumda. 2006 yılında SGK’ya yapılan toplam bütçe transferlerinin yüzde 25,3’ü görevlendirme giderleri iken, 2023 yılı itibarıyla bu oran yüzde 56,9’a yükseldi. Bu değişim, sosyal güvenlik sisteminin finansmanında önemli bir dönüşümün yaşandığını gösteriyor.

Emekliler Arasındaki Adaletsizliğin Artışı

İPA raporunda, SGK’ya yapılan transferlerin sadece büyüklüğünün değil, aynı zamanda niteliğinin de büyük önem taşıdığı ifade edildi. Türkiye’de merkezi yönetim bütçesinden sosyal güvenlik sistemine yapılan transferlerin GSYH’ya oranı yıllar içinde değişiklik gösterse de, son yıllarda önemli bir azalma kaydetti. 2022 yılında tarihi düşük seviyelere inen bu transferler, 2023 yılında kısmi bir artış gösterse de, 2002-2023 dönemi ortalamasının hala altında kaldı.

Asıl sorunun, transferlerin büyüklüğünden çok, niteliğindeki değişimler olduğu vurgulandı. Devlet katkısı olarak yapılan transferlerin azalması ve siyasi müdahalelerle yapılan görevlendirme giderlerinin artması, sosyal güvenlik sisteminde adaletsizliği derinleştirdi. Bu durum, emekliler arasında ciddi bir eşitsizliğe yol açarken, sosyal güvenlik sisteminin sosyal adalet sağlama amacını gerçekleştiremez hale gelmesine neden oldu.

İPA’nın raporuna göre, son 22 yıl içinde bu bozulma en yüksek seviyeye ulaşmış durumda ve sosyal güvenlik sistemi, adaletli bir sistem olma özelliğini giderek kaybediyor. Bu durum, Türkiye’deki sosyal güvenlik sisteminin yeniden yapılandırılması gerektiğine dair güçlü bir çağrı yapıyor.