Ege Üniversitesi'nden Türkçe Dilbilimine Katkı

Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Soner Akşehirli tarafından hazırlanan “Türkçede Ad Öbeği Gönderimleri ve Zaman-Görünüş-Kip Etkileşimi” başlıklı proje “TÜBİTAK 2219- Yurtdışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı” kapsamında desteklenmeye uygun bulundu. Hollanda Utrecht University Institute for Language Science’dan da kabul alan proje ile Türkçe dilbilim literatürüne formal tabanlı katkı sağlanması hedefleniyor.

Doç. Dr. Akşehirli’yi tebrik eden Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Türkçemizin zenginliğine değer katacak olan bu projeyi gerçekleştiren Eğitim Fakültesi öğretim üyemiz Doç. Dr. Soner Akşehirli hocamızı tebrik ediyor, başarılarının daim olmasını diliyorum” diye konuştu.

Proje hakkında bilgi veren Doç. Dr. Soner Akşehirli, “Bu proje, tümce anlambilimi konusunda, birleşimsel dil birimleri arasında etkileşime dayalı yeni bir model oluşturmayı amaçlıyor. Çalışmanın temelinde dil-mantık-matematik bağıntıları yer alıyor. Çalışma kapsamında Türkçede adların ve ad öbeklerinin gönderimsel özelliklerini belirleyen tümce içi bağlamsal etkenler ve doğal dil tümcelerinin temel bileşeni olan zamansallık bilgisinin Türkçede sunuluş biçimi konusunda özgün yaklaşımlar geliştirilecek. Böylelikle Türkçe dilbilim literatürüne formal tabanlı önemli bir katkı yapılması hedefleniyor” dedi.

“Alanında yapılmış en kapsamlı projelerden birisi”

Projenin alanında yapılmış en kapsamlı projelerden biri olacağına dikkat çeken Doç. Dr. Akşehirli, “Önerilen araştırma projesi, tümce anlamının iki ana kurucu bileşeni olan ad öbeği ve eylem öbeğine ilişkin Türkçede yapılmış en kapsamlı çalışma olacaktır. Ad öbeği gönderimleri konusunda daha önce yapılmış çalışmalar bulunmaktadır. Ancak, Türkçenin ad öbeği anlambiliminin bütüncül olarak ele alındığı herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Gerçekleştirilecek olan projenin ‘Np denotations’ bölümü, aslında bir ad öbeği anlambilimi projesi olarak değerlendirilmelidir. Uluslararası alanyazında ad öbeklerinin anlambilimi için yapılmış  olan kapsamlı çalışmalar formal dilbilimin tümdengelimsel ilkeleri çerçevesinde tüm diller için referans oluşturmakla birlikte, özel olarak dillerin bu temel kavramlar çerçevesinde incelenmiş olması gerekmektedir. Bu yapılmadığı takdirde, kuramdan dataya doğru yürütülen çalışmalarda, özel bir dile ilişkin dataların, ilgili konu çerçevesinde en çok incelenmiş olan dillerden hareketle yapılmış olan genellemelere uygun olacak şekilde zorlanması söz konusu olacaktır. Bu durumun önüne geçmek için, öncelikle özel bir dilin verilerinin ilgili konuya ilişkin temel kavramlar açısından betimlenmesi gerekmektedir. Önerilen araştırma projesinin, bu açıdan Türkçe için orijinal bir çalışma olacağı vurgulanmalıdır” diye konuştu.

“Gerçek bir dil kavrayışının geliştirilmesine katkı sağlayacağız”

Doç. Dr. Akşehirli, “Projenin daha geniş yayılımlı olarak, özellikle dilbilgisel etkileşim konusunun uluslararası alanyazında da çok çalışılmamış bir konu olmasına bağlı olarak kuramsal bir çıktı üretmesi de beklenmektedir. Kapsamlı bir dilbilim çalışmasından beklenen en temel çıktının, özel bir dilin verisi üzerine yapılan betimleme ve açıklamalardan hareketle dilbilim kuramına katkı sağlamaktır. Bu bağlamda, Türkçede zamansallık bilgisinin zaman mantığı, zaman anlambilimi ve doğruluk koşullu tümce anlamı çerçevesinde ilk kez ele alınacak olması önem arz etmektedir. Son olarak Türkçenin anadili olarak eğitimi ve öğretimi açısından, dilbilgisi kaynaklarındaki pek çok yetersiz ve hatalı bilginin revize edilmesine yönelik yayın ve çalışmalar, bu araştırma projesinden beklenen etkiler arasındadır. Bilim ve eğitim arasındaki ilişki çerçevesinde, ülkemizde gerçek bir dil kavrayışının geliştirilmesine katkı sağlamak, ulusal ve uluslararası ölçekli çalışmalardan beklenen niteliklerin başında gelmektedir” dedi.